اصطلاحات اندازه گیری

• دامنه اندازه گیری : (Span)

حد فاصل بین حداقل تا حداکثر اندازه ای که وسیله ی اندازه گیری می تواند اندازه بگیرد . مثلا کولیس ۱۵ سانتی یعنی دامنه اندازه گیری آن ۱۵ سانتی متر است و یا میکرومتر ۲۵-۰ دارای دامنه اندازه گیری ۲۵ میلی متر می باشد.

• رنج : (Range)

ذکر حداقل و حداکثر اندازه ای مه یک ابزار می نواند اندازه گیری کند. مثلا نوشتن ۵۰-۲۵ برای یک میکرومتر ، بیان کننده رنج اندازه گیری آن میکرومتر به میلیمتر می باشد.

• قابلیت تفکیک : (Resolution)

کوچکترین قسمت بندی وسیله اندازه گیری را قابلیت تفکیک گویند . این واژه با کلمات زینه بندی ،ریز نگری ، تفکیک پذیری ، قابلیت تشخیص و یا وضوح نیز بیان می شود. برای مثال تفکیک پذیری کولیس ها ، ۰٫۱ و ۰٫۰۵ و ۰٫۰۲ و ۰٫۰۱ میلیمتر می باشد و تفکیک پذیری ساعت اندازه گیری ۰٫۰۱ و ۰٫۰۰۱ میلیمتر می باشد.

• درستی یا صحت : (Accuracy)

به نزدیکی خروجی های یک وسیله اندازه گیری نسبت به تعداد واقعی ، درستی یا صحت می گویند .

• دقت : (Precision)

نزدیکی خروجی های یک وسیله اندازه گیری نسبت به یکدیگر را دقت گویند.

*** برای مشخص تر شدن معنی درستی و دقت به مثال زیر توجه نمایید.

مثال : درکنترل ۴ میکرومتر با قابلیت تفکیک ۰٫۰۱ میلی متر و گستره اندازه گیری ۲۵-۰ میلی متر و خطای مجاز ۰٫۰۱ میلی متر به وسیله مرجع (گیج بلوک یا بلوکه سنجه ) به ضخامت ۲۰ میلی متر ، اندازه هایی مطابق جدول زیر به دست آمده است . وضعیت این میکرومتر ها به لحاظ دقت و درستی چگونه است؟

میکرومتر ۴	میکرومتر ۳	میکرومتر ۲	میکرومتر ۱	ردیف
۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۵	۱۹٫۹۸	۱
۲۰٫۰۰	۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۵	۱۹٫۹۹	۲
۲۰٫۰۱	۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۵	۱۹٫۹۷	۳
۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۵	۲۰٫۰۲	۴
۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۹	۱۹٫۹۵	۱۹٫۹۶	۵

***جواب :

1. میکرومتر ۱ دقت ندارد، درستی ندارد.
2. میکرومتر ۲ دقت دارد ، درستی ندارد.
3. میکرومتر ۳ دقت دارد ، درستی دارد.
4. میکرومتر ۴ دقت دارد ، درستی دارد.

• تکرار پذیری : (Repeatability)

یکی دیگر از ویژگی های مهم هر دستگاه اندازه گیری ، تکرار پذیری نتایج اندازه گیری آن است ، بدین معنا که اگر یک آزمایش در زمان های مختلف تکرار شود ، نتایج یکسان بدست آید. اکثر ابزارآلات اندازه گیری به مرور قابلیت تکرار خود را از دست می دهند. معمولا در ابزار اندازه گیری مکانیکی به علت افزایش لقی بین قطعات لغزنده یا پیچ و مهره ها ، این مشکل پدیدار می گردد و در دستگاه های الکتریکی به علت افزایش درجه حرارت یا نویز (Noise) در محیط اطراف ، نتیجه اندازه گیری تغییر می یابد که برای کاهش این اثر ، معمولا از مدار هایی که با تغییر درجه حرارت ، خیلی کم تغییر می کند و از حفاظ های مخصوص (Shield)  قسمت های حساس دستگاه را از عوامل ناخواسته خارجی محفوظ می دارند.

• خطاهای ناشی از اندازه گیری :

در اثر عواملی مانند : ۱٫ خطای مربوط به اپراتور  2.خطای مربوط به اندازه گیری ۳٫خطای مربوط به شرایط محیطی .  خود خطا ها مربوط به دو دسته ی خطاهای دائمی که قابل پیش بینی و پیشگیری هستند و خطاهای اتفاقی که قابل پیش بینی و پیشگیری نیستند ، تقسیم می شود.

حقوق معنوی این مقاله متعلق به شرکت دقیق ابزار سالیان می باشد.